Η Ζάκυνθος, «μητρική γη» του Φώσκολου, ουδέποτε τον ξεχώρισε από τους δύο άλλους της μεγάλους, τον Διονύσιο Σολωμό και τον Ανδρέα Κάλβο. Σε σύγκριση, μάλιστα με τον τελευταίο, έχει τιμήσει πολύ περισσότερο και από πολύ παλιότερα τον ποιητή των «Τά-φων». Απόδειξη γι’ αυτήν την αναγνώριση η ακόμα και στους διάφορους πανηγυρικούς και τα κείμενα κοινής κατανάλωσης προσφώνηση της Ζακύνθου σαν «το νησί του Σολω-μού, του Κάλβου και του Φώσκολου», δίχως πάντα η σειρά των ονομάτων τους να είναι η ίδια, αλλά συχνά βάζοντας πρώτον τον τελευταίο, τηρώντας την ιεραρχία των πρεσβείων και της χρονικής εμφάνισης.

Η τιμή αυτή είναι πολύπλευρη και εκφράζεται με πολλούς τρόπους. Ας εντοπίσουμε τους κυριότερους από αυτούς: Η οδός Φωσκόλου, η οποία υπήρχε και στην προσεισμική πόλη και εξακολουθεί να υ-πάρχει και στην μετασεισμική. Είναι ο κεντρικός της δρόμος, όπου και το σπίτι του ποιη-τή. Πριν την πολλαπλή καταστροφή του Αυγούστου του 1953 ξεκινούσε από το Ενεχυρο-δανειστήριο, τον γνωστό Μόντε (Santo Monte di Pieta) και έφτανε έως το πλάτωμα του Αγίου Λουκά [1]. Ήταν η γνωστή «Κάτω Πλατεία Ρούγα». Μετασεισμικά πήρε ξανά την ίδια ονομασία, αλλά είναι ελαφρά περιορισμένη. Σήμερα αρχίζει από το Γιοφύρι και τε-λειώνει στην πλατεία των Αγίων Τεσσαράκοντα (Αγίων Σαράντων, κατά την τοπική διά-λεκτο, η οποία κλίνει το αριθμητικό).

Η Φωσκολιανή Βιβλιοθήκη στεγαζόταν στο σπίτι του ποιητή, το οποίο ο Δήμος Ζακυνθίων είχε αγοράσει και διασώσει. Ψυχή της ήταν ο ιστορικός Σπυρίδων Δεβιάζης. Εκτός των εντύπων είχαν συγκεντρωθεί σε αυτήν και όλα τα σχετικά με τον ποιητή και την ζωή του στη Ζάκυνθο αντικείμενα. Τελευταία το σπίτι του Ποιητή ανακαινίστηκε.

Η εικόνα του Αγίου Φανουρίου στην εκκλησία της Οδηγήτριας. Πρόκειται για μία ασημο-ντυμένη, παλιά εικόνα, στο καντήλι της οποίας διάβαζε, κατά την παράδοση, ο ποιητής όταν ήταν μικρός, μια και ο ναός βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το σπίτι του. Αρχικά, πριν την θεομηνία του 1953, βρισκόταν στον περίβολο του ναού και συγκεκριμένα στην είσοδό του, η οποία ήταν και η βάση του πυργωτού καμπαναριού του. Μετασεισμικά και με ενέργειες του Νικολάου Βαρβιάνη, ο οποίος πριν τον σεισμό, το 1952, είχε φροντίσει να μπει κάτω από την εικόνα σχετική επιγραφή [2], αυτή τοποθετήθηκε σε μεγαλόπρεπο προσκυνητάρι, με την ίδια πινακίδα, το οποίο στήθηκε στο μικρό κομμάτι του οικοπέδου της εκκλησίας, το οποίο διασώθηκε από τον αναδασμό. Όταν αργότερα ξαναχτίστηκε η εκκλησία, σε μικρότερο μέγεθος από την αρχική, η εικόνα με την ίδια επιγραφή τοποθε-τήθηκε σε άλλο, παράπλευρο του ναού προσκυνητάρι, όπου υπάρχει μέχρι και σήμερα.

Το θέατρο Φώσκολος βρισκόταν έως το 1953, οπότε καταστράφηκε οριστικά από τους σεισμούς, στην πλατεία Σολωμού (τότε Γεωργίου). Πρωτοχτίστηκε την πενταετία 1871 – 1875, επί δημαρχίας του Φραγκίσκου Τζουλάτη και σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ [3]. Αχρηστεύτηκε, αλλά δεν γκρεμίστηκε με τους σεισμούς του 1893 και ξαναχτίστηκε, αφού πρώτα ισοπεδώθηκε, το 1903 στην αρχική του μορφή από τον δήμαρχο Αντώνιο Μακρή [4]. Στην πρόσοψή του είχα ανάγλυφη προτομή του Φόσκολου, έργο του Γεωργίου Βρού-του [5].

Το τυπογραφείο Φώσκολος ιδρύθηκε από τους Μ. Βούλτσο και Σπ. Καψοκέφαλο [6]. Σε αυτό τυπώθηκαν διάφορα βιβλία και έντυπα. Ανάμεσά τους τα περιοδικά «Κυψέλη», «Ανθών», «Αι Μούσαι», «Εθνική Ανθολογία» [7] κ. ά.

Η Λέσχη Φώσκολος ιδρύθηκε στη Ζάκυνθο τον Μάρτη του 1849. Λίγο αργότερα, στις 4 Φεβρουαρίου 1850 μετατράπηκε σε εκλογικό κλαμπ. Σκοπός του ήταν οι διάφορες, επί-καιρες πολιτικές συζητήσεις. Για το σκοπό αυτό γίνονταν συγκεντρώσεις δύο φορές την εβδομάδα, κάθε Πέμπτη και Κυριακή [8].

Το Αναγνωστήριο Φώσκολος ιδρύθηκε στη Ζάκυνθο το 1878 [9].

Το περιοδικό «Φώσκολος» εκδόθηκε για πρώτη φορά την 1η Μαΐου 1887 και κυκλοφόρησε σε λίγα μόνο φύλλα [10].

Το περιοδικό «Αι Χάριτες» από το ομώνυμο έργο του Ποιητή. Διευθυντής του και ιδιοκτήτης του ήταν ο Ανδρέας Ι. Κονιτόπουλος και αρχισυντάκτης του ο Γ. Μ. Βούλγαρης. Το πρώτο του τεύχος εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 1911 [11].

Το πορτραίτο του Φώσκολου στην Λέσχη «Ο Ζάκυνθος» φιλοτεχνήθηκε από τον ζωγράφο – αγιογράφο Παναγιώτη Πλαίσα – Νίκα το Νεότερο. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Λέ-σχης έστειλε στον δημιουργό του, την 1η Απριλίου 1906, ευχαριστήρια επιστολή με τα πιο κολακευτικά λόγια [12].

Ο Δημοτικός κινηματογράφος «Φώσκολος», στο ισόγειο του Πνευματικού Κέμντρου, σε ανάμνηση του προσεισμικού θεάτρου Φώσκολος, στον ίδιο ακριβώς χώρο. Το όνομα του Ποιητή έχει μετασεισμικά ένας από τους πιο γνωστούς κινηματογράφους της πόλης της Ζακύνθου, ο οποίος βρίσκεται στην πλατεία Σολωμού. Είναι και ο μόνος που παρέμεινε και λειτουργεί και στις μέρες μας.

Το πλοίο «Ούγκο Φώσκολο» ήρθε για την ατμοπλοϊκή γραμμή Ζακύνθου – Κυλλήνης, αλλά τελικά δεν πραγματοποίησε το σκοπό του, άτυχο και αυτό, σαν τον ομώνυμό του, όσον αφορά την διαμονή στην «μητρική γη». Το αναφέρουμε, όμως, επειδή είχε το όνο-μα του ποιητή και αποδίδει μια ακόμα τιμή στο πρόσωπό του και το πώς αυτό έχει περά-σει στην καθημερινότητα του ζακυνθινού λαού.

Το Σωματείο Ούγος Φώσκολος ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Νίκου Λαλώτη και 40 φιλοπρόοδων ζακυνθινών και σκοπό του έχει την αποκατάσταση του σπιτιού, όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια ο ποιητής στη Ζάκυνθο και την διάδοση του έργου του.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

• Λεωνίδας Χ. Ζώης, Λεξικόν Ιστορικόν και Λαογραφικόν Ζακύνθου, τόμος Α΄, Ιστορικόν – Βιογραφικόν, Αθήναι, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, 1953, σ. 695.
• Ό. π., σ. 676.
• Διονύσης Ν. Μουσμούτης, Το Θέατρο στην πόλη της Ζακύνθου 1901 – 1915, εκδόσεις Μπάστας, Αθήνα 1999, σ. 30.
• Νίκος Λούντζης, Θέατρα στη Ζάκυνθο, Πρακτικά Α΄ Συνεδρίου «Οι οικισμοί της Ζακύνθου από την αρχαιότητα μέχρι το 1953, Αθήνα 1993, σ. 245.
• Λεωνίδας Χ. Ζώης, Λεξικόν…, σ. 230.
• Ό. π., σ. 670.
• Γεωργία Κόκλα – Παπαδάτου, Περιοδικά και εφημερίδες της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ζακύνθου, Ζακυνθινά περιοδικά, ετήσια έκδοση «Ζάκυνθος ’85», σ.σ. 118 – 131.
• Λεωνίδας Χ. Ζώης, Λεξικόν…, σ. 695.
• Ό. π.
• Ό. π. και Γεωργία Κόκλα – Παπαδάτου, Περιοδικά…, σ. 121.
• Ό. π., σ. 126.
• Διονύσης Φλεμοτόμος, Καλλιτεχνικές πληροφορίες για την προσεισμική Ζάκυνθο από έναν κώδικα του ζωγράφου Παναγιώτη Πλαίσα Νίκα του Νεότερου, Περίπλους (1990), τεύχος 24 – 25, σ. 206.